Sermet Muhtar Alus
| Sermet Muhtar Alus | |
|---|---|
| Doğum | 20 Mayıs 1887 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 28 Mayıs 1952 (65 yaşında) İstanbul, Türkiye Cumhuriyeti |
| Meslek | Yazar, gazeteci |
| Milliyet | Türk |
Sermet Muhtar (20 Mayıs 1887, İstanbul - 28 Mayıs 1952, İstanbul), Türk yazar, gazeteci ve karikatürist.
Akşam gazetesinde yayımlanan eski zamanlardaki İstanbul'u anlatan yazılarıyla tanınır. Yazılarının çoğu gazete ve dergi sayfaları arasında kalmış; roman, öykü, sohbet, anı ve piyeslerinin çok azı kitaplaşmıştır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1887 yılında İstanbul'un Saraçhanebaşı semtinde doğdu. Babası Askerî Müze'nin kurucusu Mahmud Muhtar Paşa, annesi Fatma Kevser Hanım'dır. Doğum adı Osman Sermet'tir. Çocukluğu dedesi Osman Abid Paşa'nın Saraçhanebaşı ve Göztepe'deki konaklarında geçti.[1] Eğitimine özel tutulan hocalardan ders alarak başladı. Dedesi Abid Paşa 1894’te bir jurnal sonucu Halep’e sürgün edilmişti.[2] On yaşında sürgündeki dedesin ziyarete gitti.[3] Bu seyahati, seyahatten sıtmaya yakalanarak dönüşünü ve bir çok çocukluk anısını daha sonra gazete yazılarında anlattı.[1] Aile çevresinin etkisiyle çok küçük yaşlardan itibaren kültürel faaliyetleri takip etti. Düzenli okul hayatı Galatasaray Lisesi'nin son sınıfına kaydolması ile başladı. Bir buçuk yıl bu okulda eğitim gördükten sonra 1906'da mezun oldu.[3] Aynı yıl Hukuk Mektebi'ne girdi.
Hukuk Mektebi'ndeki öğrencilik yıllarında Çocuklara Mahsus Gazete'de “Necdet” takma adı ile ilk yazıları yayımlandı.[4] İkinci Meşrutiyet'in ilanı ile birlikte basın hayatına karikatürleriyle girdi. Davul ve el-Üfürük dergilerine karikatürleriyle katkıda bulundu. Karikatür yaptığı tüm dergilerde ve gravürlerinde Latin harfiyle (S) harfini kullandı.[5] Annesi Kevser Hanım'ın da F. K imzasıyla yazılar yayımladığı[3] Hanımlara Mahsus Gazete'de bazı makaleleriyle yer aldı.
1910 yılında Hukuk Fakültesi'nden mezun olduktan sonra hâkimlik veya avukatlık yapmak istemedi, Askeri Müze'nin açtığı sınavı kazanarak, babasının müdürü olduğu bu kuruma memur olarak girdi. Görevi, Franszıca-Türkçe rehber hazırlamak idi. Müze için hazırladığı rehberler 1920-1922 arasında üç cilt halinde yayımlandı. Yeniçeri Kıyafetleri, Eski Osmanlı Ordusu, Aya İrini Tarihçesi gibi eserlerini Askeri Müze'deki çalışmaları sırasında hazırladı.[5]
1926'da babasının ölümünden sonra Askeri Müze'deki görevinden ayrıldı ve geçimini kalemiyle sağlamaya çalıştı.[3] 1931'de Türkçe-Fransızca Lûgat adlı eseri Kanaat Kütüphanesi tarafından yayımlandı.[5] Yusuf Ziya Ortaç vasıtasıyla 1931 yılında yazılarını düzenli olarak Akşam gazetesinde yayımlamaya başladı. Öğleden sonra yayımlanan Akşam, o yıllarda İstanbul'da en çok okunan gazeteydi. 30 Yıl Evvelkiler başlığı altında başlayan yazılarını "Masal Olanlar", "İstanbul Kazan, Ben Kepçe" ile takip etti. Yazıları, Akşam gazetesinin tirajını artıracak derecede ilgi çekmekteydi. Yüzlerce makale daha yayımladı, bu yazılar sosyal ve folklorik açıdan İstanbul'un yakın tarihini ve yaşantısını kapsamaktaydı. Zaman içinde Tan, Son Posta, Cumhuriyet gibi gazetelerde çok sayıda makale daha yayımladı. Dergilerde ve gazetelerde yayımladığı yazıların sayısı bini geçmekte ve birçok değişik konuyu kapsamaktadır. Tarihten Sesler dergisinin de kadrosunda yer aldı. 1943 yılında kısa bir süre için Amcabey dergisinin imtiyaz sahipliğini üstlendi.[6]
Sermet Muhtar'ın Akşam gazetesinde altı romanı tefrika edildi; içlerinden Kıvırcık Paşa, Harp Zenginleri, Pembe Maşlahlı Hanım romanları kitap olarak da basıldı. Bir ara Akşam'ı bırakarak Cumhuriyet gazetesinde muharrirlik eden yazarın iki romanı (On ikiler ve Dünün Genci Anlatıyor romanları) bu gazetede tefrika edildi. Kurun gazetesinde Anasını Gör Kızını Al, Son Posta'da Tombul Mirasyedi ve İki Gönül Bir Olunca Samanlık Seyran Olur, Vatan gazetesinde Bebek Emine romanlarını tefrika etti.
Hayatı boyunca resim sanatı ile de ilgilendi. Çocukluk yıllarında Hoca Ali Rızâ Bey ile çalışmalar yapmış olan Sermet Muhtar, eserlerinin önemli bir kısmını kendisi resimledi. "S" imzası taşıyan tabloları Askerî Müze ve bazı özel koleksiyonlarda yer aldı.[6]
Tarihçi Reşat Ekrem Koçu'nun isteği üzerine hazırlık aşamasında olan İstanbul Ansiklopedisi'ne yüzlerce bilgi yolladı. Bu ansiklopedide Sermet Muhtar Alus’un yazdığı ya da notlarından yararlanılarak 135 makale kaleme alınmıştır.[7]
Sermet Muhtar Alus, üç evlilik yaptı. İlk eşi şair Necdet Rüştü Efe'nin kızkardeşi Samiha Hanım idi.[5] 1916 yılında yaptığı bu evliliğinden bir kızı oldu; kızına Cenab Şahabeddin’in “Elhân-ı Şitâ” şiirinden ilhamla Elhan adını verdi.[3] İkinci evliliğini Nasfet Hanım, üçüncü evliliğini Behiye Hanım ile yaptı.[1] Annesine çok düşkün olan ve babasının ölümünden sonra ondan hiç ayrılmayan yazar, üçüncü evliliğinden sonra annesi ve ilk evliğinden kızı Elhan ile birlikte yaşadı.[3] 20 Mayıs 1952'de İstanbul'daki evinde kalp krizinden öldü.[6]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türkçe-Fransızca Askeri Müze Rehberi
- Türkçe-Fransızca Lugat
Romanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Liste kesin olmayıp sadece bir kısmını içermektedir
- Kıvırcık Paşa (beyazperdeye de aktarılmıştır.
- Harp Zengininin Gelini
- Rüküş Hanımlar
- Hayalanmalar
- Bir Varmış Bir Yokmuş
- Eski Çapkın Anlatıyor
- Eski Konaklar
- Nanemolla
Piyesleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dert
- Zincirleme
- Helal Mal
- Duvar Aslanı
- Yıldızlar Barıştı
İstanbul Yazıları
[değiştir | kaynağı değiştir]- 30 Sene Evvel İstanbul
- Eski Günlerde
- İstanbul Kazan Ben Kepçe
- Masal Olanlar
- Onikiler
- Eski İstanbul'da Mevsimler
- Eski İstanbul'da Ramazanlar ve Bayramlar
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Demiryürek, Meral (2006). "Paşazade Bir Muharrir: Sermet Muhtar Alus" (PDF). Kebikeç Dergisi. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Çil, Okan (27 Ağustos 2020). "Paşazadelikten yoksul bir yazara: Sermet Muhtar Alus". Gazete Duvar. 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2022.
- ^ a b c d e f "ALUS, Sermet Muhtar". TDV İslâm Ansiklopedisi. 13 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2022.
- ^ Seven, Neslihan (2006). "Sermet Muhtar Alus'un romanlarında ve öykülerinde eski İstanbul". Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ a b c d Toros, Taha (Şubat 1994). "Sermet Muhat Alus" (PDF). Tarih ve Toplum Dergisi. 15 Mart 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b c "Sermet Muhtar Alus". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 18 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2022.
- ^ HIZLAN, Doğan (24 Kasım 2007). "İstanbul'un muhtarı". Hürriyet. 3 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2022.